روز جهانی زنان ریشه در جنبش‌های کارگری دارد و نخستین بار در اوایل قرن بیستم، در پی اعتراض زنان کارگر برای دستیابی به حقوق برابر شکل گرفت. در سال ۱۹۰۸، هزاران زن کارگر در نیویورک برای بهبود شرایط کاری، افزایش دستمزد و حق رأی راهپیمایی کردند. سال بعد، اولین «روز ملی زنان» در آمریکا برگزار شد و در سال ۱۹۱۰، کلارا زتکین، فعال آلمانی، در کنفرانس بین‌المللی زنان سوسیالیست پیشنهاد داد که روزی برای گرامیداشت مبارزات زنان تعیین شود. این پیشنهاد مورد استقبال قرار گرفت و نخستین مراسم آن در سال ۱۹۱۱ در چند کشور اروپایی برگزار شد. در سال ۱۹۱۷، زنان کارگر روسیه با اعتصاب علیه جنگ و کمبود مواد غذایی، نقشی تعیین‌کننده در انقلاب فوریه ایفا کردند و پس از آن، ۸ مارس به‌عنوان روز جهانی زنان شناخته شد. سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۷ این روز را به رسمیت شناخت و از آن زمان تاکنون، ۸ مارس فرصتی برای تأکید بر حقوق زنان و برابری جنسیتی است.
سی‌امین سالگرد بیانیه پکن
امسال، روز جهانی زنان در حالی برگزار می‌شود که بیانیه و برنامه عمل پکن، که در سال ۱۹۹۵ در چهارمین کنفرانس جهانی زنان تصویب شد، سی‌امین سالگرد خود را پشت سر می‌گذارد. این سند، که یکی از جامع‌ترین برنامه‌های بین‌المللی برای برابری جنسیتی به شمار می‌رود، اهدافی را برای رفع تبعیض علیه زنان در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تعیین کرده است. با این حال، سه دهه پس از تصویب این بیانیه، بسیاری از وعده‌های آن هنوز محقق نشده و روندهای جهانی، از جمله افزایش اقتدارگرایی، محدود شدن فضای مدنی و تشدید تبعیض‌های ساختاری، موانع تازه‌ای بر سر راه اجرای آن ایجاد کرده است.
امسال، سازمان ملل شعار «برای همه زنان و دختران: حقوق، برابری، توانمندسازی» را برای روز جهانی زنان انتخاب کرده است. این شعار بر ضرورت اقداماتی تأکید دارد که بتوانند حقوق برابر، فرصت‌های یکسان و آینده‌ای عادلانه را برای همه تضمین کنند. در این میان، توانمندسازی زنان جوان و دختران نوجوان، که می‌توانند عاملان تغییرات پایدار باشند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
حق آزادی انجمن و مشارکت زنان
آزادی انجمن از اصول بنیادین حقوق بشر و از ارکان دموکراسی است. این حق به همه مردم از جمله زنان امکان می‌دهد که در انجمن‌ها و نهادهای مدنی سازمان‌دهی شوند، خواسته‌های خود را به شکل جمعی مطرح کنند و در تصمیم‌گیری‌های عمومی مشارکت داشته باشند. با این حال، در بسیاری از کشورها، زنان همچنان با محدودیت‌های قانونی و غیررسمی برای تشکیل و عضویت در انجمن‌های مستقل روبه‌رو هستند.
سازمان بین‌المللی کار (ILO) تأکید دارد که دولت‌ها باید از حق زنان برای عضویت در اتحادیه‌های صنفی و سازمان‌های کارگری حمایت کنند، چراکه این حق نه‌تنها ابزاری برای بهبود شرایط کار، بلکه راهی برای دستیابی به برابری اقتصادی و اجتماعی است.
اتحادیه‌های کارگری و حمایت از حقوق زنان
اتحادیه‌های کارگری در سراسر جهان به مبارزه برای حقوق زنان بسیار کمک کرده‌اند. این اتحادیه‌ها برای احقاق حقوق کارگران زن، مقابله با خشونت و آزار جنسیتی در محیط کار، کاهش نابرابری در دستمزد و بهبود شرایط اشتغال زنان همواره در حال تلاش‌اند.
سازمان بین‌المللی کار در بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی زنان از دولت‌ها خواسته است که:
حقوق کارگران را به‌عنوان حقوق بشر به رسمیت بشناسند و از آزادی انجمن، چانه‌زنی جمعی و حق اعتصاب حمایت کنند.
دسترسی همگانی به حمایت‌های اجتماعی و خدمات عمومی را تضمین کنند.
سرمایه‌گذاری‌های لازم را برای ایجاد اشتغال شایسته برای زنان انجام دهند.
پرداخت برابر برای کار برابر را با اجرای قوانین ضد تبعیض، شفافیت در پرداخت‌ها و افزایش حداقل دستمزدها محقق سازند.
خشونت و آزار جنسیتی را در محیط کار از بین ببرند و کنوانسیون ۱۹۰ سازمان بین‌المللی کار را اجرایی کنند.
روز جهانی زنان فرصتی است تا دولت‌ها، نهادهای مدنی و جامعه جهانی برای تحقق برابری جنسیتی هم‌پیمان شوند. امسال، سازمان‌های کارگری و حقوق بشری خواستار آن هستند که تعهدات ناتمام بیانیه پکن دوباره مورد توجه قرار گیرد و اقداماتی عملی برای تحقق حقوق زنان انجام شود.
