مقاله پیش رو با عنوان «چگونه در مواجهه با اقتدارگرایی خزنده در یک جامعه مدنی در حال تعطیل شدن، سازماندهی کنیم؟» نوشته نادین بلاخ در Waging Nonviolence در تاریخ ۳۰ ژانویه ۲۰۲۵ منتشر شده است.
این مقاله، آغازگر مجموعه‌ای جدید در Indyseries با عنوان «اکنون چه باید کرد؟ راهکارهایی برای شکست فاشیسم» است. این مجموعه به بررسی راه‌هایی می‌پردازد که افراد از طریق آن‌ها در برابر گسترش اقتدارگرایی و بی‌قانونی که دولت را دربر گرفته است، مقاومت می‌کنند.
در هر بحران، فرصتی نیز نهفته است
در حالی که جامعه مدنی از سوی دولت‌های اقتدارگرا تهدید می‌شود، نباید فراموش کرد که در بحران، فرصت نیز نهفته است.
همزمان با خواندن این مقاله، فرمان‌های اجرایی جدیدی امضا می‌شوند و حمایت‌های قانونی پیشین از بین می‌روند. بسیاری از نهادها و چارچوب‌های دموکراسی معتبر و قدیمی تحت فشار قرار گرفته و در آستانه فرسایش یا فروپاشی هستند.
در حالی که برخی از فعالان مترقی همچنان به فعالیت‌های گذشته خود ادامه می‌دهند، بسیاری دیگر با این پرسش مواجه شده‌اند: «اکنون چه باید کرد؟»
یکی از مشکلات اصلی، نبود ارتباط مؤثر و همبستگی میان اقشار مختلف جامعه بر اساس طبقه، نژاد، جنسیت، باورهای دینی، گرایش‌های جنسی، سن، توانایی، فرهنگ و دیگر موارد است. مشکل دیگر نبود احزاب سیاسی جایگزین و قابل‌شناسایی است که بتوانند ارزش‌ها، نیازها و دیدگاه‌های ما را نمایندگی و انگیزه‌ای برای مشارکت در سیاست ایجاد کنند.
به‌طور خلاصه: بدون حمایت گسترده، بدون مشارکت کافی و با سیستمی معیوب، دیگر نمی‌توان به روش‌های قدیمی ادامه داد.
جامعه مدنی در حال تعطیلی یعنی چه؟
به معنای واقعی کلمه، گزینه‌های ما روزبه‌روز محدودتر می‌شوند. ممکن است به ما بگویند چگونه رفتار کنیم، چگونه لباس بپوشیم، با چه کسانی در ارتباط باشیم، چه بگوییم و حتی با بدن خود چه کنیم یا نکنیم. انتخاب‌های شخصی محدود می‌شوند؛ سازمان‌های مدنی با تهدیدهای قانونی و تحریم‌های اقتصادی مواجه خواهند شد، یا حتی ممکن است فعالیت آن‌ها غیرقانونی اعلام شود. آزادی بیان، دسترسی به آموزش و حق اعتراض به‌شدت محدود خواهند شد.
اقتدارگرایی چگونه بروز پیدا می‌کند؟
اقتدارگرایی معمولاً از طریق یک فرد خودکامه یا یک گروه کوچک (الیگارشی) که به‌دنبال حفظ کنترل بر جامعه هستند ظاهر می‌شود.
در این شرایط بی‌توجهی به حاکمیت قانون عادی می‌شود، رسانه‌های آزاد و نهادهای عمومی تحت فشار قرار می‌گیرند، فساد و انتقام‌جویی سیاسی افزایش می‌یابد، دادگاه‌ها به خدمت حکومت درمی‌آیند و نیروهای امنیتی از نظارت، زندان و سرکوب خشونت‌آمیز برای کنترل جامعه استفاده می‌کنند. در چنین شرایطی، جامعه مدنی آزاد و پویا تنها یک آرمان دور از دسترس خواهد بود.
چگونه می‌توان از این وضعیت جلوگیری کرد؟
خوشبختانه، تاریخ مملو از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهند استبداد شکست‌پذیر است. داستان‌هایی از صربستان تا شیلی، از دانمارک تا فیلیپین، از ایران تا کنیا، درباره مقاومت و پیروزی وجود دارند که می‌توان از آن‌ها آموخت.
• صربستان: جنبش Otpor! توانست با ایجاد یک شبکه دانشجویی گسترده، در مدت دو سال ۸۰ هزار نفر (۱.۳ درصد از جمعیت کشور) را آموزش دهد و به سرنگونی دیکتاتوری اسلوبودان میلوشویچ در سال ۲۰۰۰ کمک کند.
• شیلی: گروه‌های متنوعی از جمله زنان، دانشجویان، کارگران و هنرمندان با ایجاد شبکه‌های کوچک و مورد اعتماد توانستند کمپین‌های خلاقانه‌ای برای پایان دادن به حکومت دیکتاتوری آگوستو پینوشه اجرا کنند.
• دانمارک: در دوران اشغال نازی‌ها، مردم این کشور با تظاهر به همکاری، اما در واقع با خرابکاری هوشمندانه برنامه‌های نازی‌ها را خنثی کردند.
• فیلیپین: انقلاب زرد ۱۹۸۶ که از پایین‌ترین اقشار جامعه آغاز شد، با آموزش مردم درباره استراتژی‌های نافرمانی مدنی، حکومت فردیناند مارکوس را سرنگون کرد.
• کنیا: در سال ۲۰۲۴، اعتراضات گسترده‌ای که توسط نسل Z رهبری می‌شد، دولت ویلیام روتو را مجبور کرد از تصویب یک لایحه مالیاتی بحث‌برانگیز عقب‌نشینی کند.
چه درس‌هایی می‌توان گرفت
برای مقابله با اقتدارگرایی باید به اصول اساسی سازماندهی توجه و آن‌ها را عملی کرد:
۱. گروه خود را پیدا کنید: به‌تنهایی کاری از پیش نمی‌رود. تشکیل گروه‌های کوچک و انعطاف‌پذیر کلیدی است.
۲. نقش خود را مشخص کنید: هرکسی مهارت‌ها و منابع خاصی دارد. ببینید چگونه می‌توانید بیشترین تأثیر را داشته باشید.
۳. آمادگی داشته باشید: اقدامات سرکوبگرانه محتمل هستند، پس از قبل برای حفاظت حقوقی، امنیتی و ارتباطی برنامه‌ریزی کنید.
۴. بینش و نوآوری داشته باشید: هنر و فرهنگ ابزارهای قدرتمندی برای مبارزه با اقتدارگرایی و ایجاد آینده‌ای فراگیر هستند.
۵. انتخاب‌های هدفمند داشته باشید: هر اقدامی که انجام می‌دهیم، باید در خدمت یک هدف بلندمدت باشد.
۶. با متحدان همکاری کنید: همکاری با گروه‌های مدنی، مذهبی و بین‌المللی می‌تواند حمایت بیشتری جلب کند.
۷. مانند آب باشید: انعطاف‌پذیر و خلاق باشید. تاکتیک‌های متنوعی را به کار بگیرید.
